พื้นที่สีเขียวเพื่อสุขภาวะชุมชน พัฒนาแนวคิดและงานออกแบบพื้นที่สาธารณะ ในการการปรับพื้นที่ลานคอนกรีตขนาดใหญ่เหนืออุโมงค์รถไฟฟ้าให้เป็นสวนสาธารณะชุมชน เพื่อผู้สูงอายุ ณ ย่านบางกอกใหญ่
พื้นที่สีเขียวเพื่อสุขภาวะชุมชน
นักศึกษาปริญญาโท พัฒนาแนวคิดและงานออกแบบพื้นที่สาธารณะ ในการการปรับพื้นที่ลานคอนกรีตขนาดใหญ่เหนืออุโมงค์รถไฟฟ้าให้เป็นสวนสาธารณะชุมชน เพื่อผู้สูงอายุ

ณ ย่านบางกอกใหญ่ มีพื้นที่ลานคอนกรีตที่เกิดจากการสร้างเส้นทางรถไฟฟ้าใต้ดินที่ยังไม่ได้ใช้ประโยชน์
อยู่หลายแห่ง สำหรับนางสาวศรวณีย์ ชาญณรงค์ (ปราง) นักศึกษาปริญญาโท คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผังเมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พื้นที่ลานคอนกรีตขนาดใหญ่เหนืออุโมงค์รถไฟฟ้าที่ไม่ได้ถูกใช้ประโยชน์ คือโอกาสในการสร้างสิ่งที่มีความสำคัญต่อชุมชน: สวนสาธารณะที่เน้นการใช้งานสำหรับผู้สูงอายุและส่งเสริมสุขภาวะในชุมชนเมือง
"ด้วยจำนวนผู้สูงอายุในชุมชนที่เพิ่มขึ้น เราจำเป็นต้องมีพื้นที่ที่ทั้งเข้าถึงได้ง่ายและเป็นประโยชน์ต่อสุขภาวะของพวกเขา" น.ส.ศรวณีย์ กล่าว งานวิจัยของเธอมุ่งเน้นการพัฒนาพื้นที่สาธารณะสำหรับชุมชนเมือง โดยเฉพาะในพื้นที่ระหว่างรถไฟฟ้าใต้ดิน สถานีท่าพระและสถานีอิสรภาพ ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 10,602 ตารางเมตร

สิ่งที่ทำให้งานวิจัยของน.ส.ศรวณีย์โดดเด่น คือ แนวทางในการสร้างงานออกแบบสวนสาธารณะ โดยให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของชุมชนเป็นหลัก แทนที่จะใช้แบบสำรวจแบบดั้งเดิม เธอได้พัฒนาบอร์ดเกมชุดหนึ่งเพื่อรวบรวมความคิดเห็นจากชุมชน "เราสร้างเกมสามเกมที่แตกต่างกันเพื่อทำความเข้าใจความต้องการของชุมชน" เธออธิบาย "เกมที่หนึ่งมุ่งเน้นการระบุจุดเด่นของชุมชน อีกเกมหนึ่งทำแผนที่เส้นทางการเดินทาง และเกมที่สามสำรวจว่าผู้คนต้องการใช้พื้นที่อย่างไร"

แนวทางการใช้เกมนี้ได้ให้ข้อมูลเชิงลึกที่มีคุณค่าเกี่ยวกับความต้องการและความชอบของชุมชน การวิจัยเผยให้เห็นว่าผู้อยู่อาศัยในท้องถิ่น โดยเฉพาะผู้สูงอายุ ต้องการมากกว่าสวนสาธารณะแบบดั้งเดิม พวกเขาต้องการศูนย์ส่งเสริมสุขภาวะที่ครอบคลุมทั้งด้านสุขภาพกายและจิตใจ

จากสวนชุมชนสู่พื้นที่สุขภาวะ
โดยได้แรงบันดาลใจจากสวนสาธารณะที่ประสบความสำเร็จรอบกรุงเทพฯ รวมถึงสวนช่องนนทรีและสวนวัดหัวลำโพงรุกขนิเวศ การออกแบบของน.ส.ศรวณีย์ได้นำเอาองค์ประกอบที่โดดเด่นในสวนสาธารณะในยุคสมัยนี้ และกระบวนการทำงานหรือการเก็บรวบรวมข้อมูล มาปรับใช้ให้เข้ากับความต้องการเฉพาะของประชากรผู้สูงอายุในเขตบางกอกใหญ่พื้นที่ศึกษา เช่น กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนให้ได้มาซึ่งผลลัพธ์ของงานออกแบบสวนสาธารณะชุมชน ข้อเสนอในการการออกแบบของเธอแบ่งพื้นที่ออกเป็นสองส่วนหลัก คือ พื้นที่ชั้นพื้นดิน(ลานคอนกรีต) เป็นพื้นที่สวนสาธารณะที่มีโซนสำหรับการออกกำลังกายของผู้สูงอายุและพื้นที่อเนกประสงค์ สำหรับกิจกรรมชุมชน

และชั้นเหนือพื้นดิน
เป็นเส้นทางเดินลอยฟ้า หรือสกายวอล์ค ฟังก์ชั่นที่ออกแบบมา เพื่อเพิ่มพื้นที่สำหรับเดินและออกกำลังกายให้แก่ผู้สูงอายุที่เข้ามาใช้งาน พร้อมทั้งผสมผสานการออกแบบที่อ้างอิงถึงโครงสร้างรถไฟฟ้าในองค์ประกอบต่างๆของสวนสาธารณะ เช่น การออกแบบด้วยโครงสร้างน้ำหนักเบาของสถาปัตยกรรม "รูปทรงพื้นที่ชั้นพื้นดิน (ลานคอนกรีต) มีพื้นที่ที่จำกัดทำให้เราต้องคิดการใช้สอยพื้นที่ในแนวตั้งแทน" น.ส.ศรวณีย์กล่าว

“ทางเดินลอยฟ้าไม่เพียงแต่ให้พื้นที่ออกกำลังกายเพิ่มเติม แต่ยังสร้างเอกลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมที่เชื่อมโยงกับความเป็น โครงสร้างที่คล้ายคลึงกับความเป็น รฟม.เข้ามาในงานออกแบบอีกด้วย” จากแนวคิดสู่การออกแบบเพื่อชุมชน
แม้ว่าเดิมทีสนใจการสร้างพื้นที่สีเขียวในเขตเมือง งานวิจัยของน.ส.ศรวณีย์ได้พัฒนาไปสู่การมุ่งเน้นเฉพาะด้านสุขภาวะผู้สูงอายุ หลังจากเข้าใจองค์ประกอบด้านประชากรในชุมชนของพื้นที่บางกอกใหญ่ โครงการนี้รวมถึงตัวอาคารศูนย์ส่งเสริมสุขภาวะชุมชน ซึ่งจัดเตรียมพื้นที่สำหรับกิจกรรมของคนในชุมชนในละแวกเพื่อสร้างการเกิดปฏิสัมพันธ์ทางสังคมที่ขาดหายไปให้กลับมาแน่นแฟ้นมากยิ่งขึ้น

การออกแบบเน้นการเข้าถึงและความปลอดภัยของผู้สูงอายุในชุมชน
ในขณะที่ผสมผสานองค์ประกอบของเส้นทางสัญจรเดิมของคนในชุมชนให้เชื่อมต่อกับเส้นทางสัญจรใหม่
ของสวนสาธารณะแห่งนี้… "เราต้องการสร้างพื้นที่ที่ทั้งเชื่อมโยงกับโครงสร้างพื้นฐานของเมือง เส้นทางสัญจรเดิมและใหม่เข้าด้วยกัน พร้อมทั้งองค์ประกอบต่างๆของสวนสาธารณะจะเป็นมิตรและสร้างความปลอดภัยแก่ผู้สูงอายุ" เธออธิบาย ในฐานะนักวิจัย น.ส.ศรวณีย์ ทำงานอย่างใกล้ชิดกับสมาชิกชุมชนมาตลอดระยะเวลาร่วม 2 ปี มีโอกาสได้ใช้กระบวนการมีส่วนร่วมร่วมกับคนในชุมชน ทุกเพศ ทุกวัย โดยมุ่งเน้นการสร้างพื้นที่ที่ส่งเสริมทั้งสุขภาพกายและจิตใจของชุมชนในย่านบางกอกใหญ่ ในขณะเดียวกันก็มีส่วนร่วมในการริเริ่มและต่อยอดในการสร้างโอกาสในวงกว้างมากยิ่งขึ้น เช่น การเกิดพื้นที่สีเขียวใหม่ๆของกรุงเทพฯ "สิ่งที่สะท้อนความต้องการของชุมชนคือเราไม่ได้แค่สร้างสวนสาธารณะอีกแห่งหนึ่ง" น.ส.ศรวณีย์ กล่าว

"เรากำลังพัฒนาศูนย์กลางเมืองสุขภาวะที่สามารถส่งเสริมคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนเมือง ในขณะเดียวกันก็ช่วยเพิ่มพื้นที่สีเขียวของกรุงเทพฯ นี่คือการสร้างแนวทางที่ยั่งยืนและมีชุมชนเป็นศูนย์กลางสำหรับประชากรผู้สูงอายุที่กำลังเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในเมืองของเรา"

ผลงานวิทยานิพนธ์ระดับบัณฑิตศึกษา คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผังเมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้รับทุนวิจัยมหาบัณฑิต วช. ด้านมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ รศ.ศรีศักดิ์ พัฒนวศิน